BASKI KALİTESİNE MAKİNEDEN BAĞIMSIZ ETKİ EDEN FAKTÖRLER
Geçmişte gerek ilk yatırım gerekse işletme maliyetleri yüksek olduğu “Eklemeli Üretim Teknolojisi”, zaman içerisinde teknoloji bilgisinin yaygınlaşması ve üreticilerin gerekli altyapılarını oluşturması ile artık ekonomik koşullarla ulaşılabilir duruma gelmiştir. “Eklemeli Üretim Teknolojisi”nin en basit hali olan “3 boyutlu yazıcı”lar artık geniş fiyat aralıklarında farklı özellikleri ile birçok üretici tarafından piyasaya sürülmüştür.
3 boyutlu yazıcı ile üretim prosesi öğrenmesi basit, ustalaşması vakit alan bir üretim sürecidir. 3 boyutlu yazıcılar çok farklı hammaddeler ile çalışabilse de ilk olarak akla gelen sistem eriyik plastik yani filaman (filament) kullanan sistemlerdir. Unutulamaması gerek bir konuda adında ne kadar “yazıcı” kelimesi geçse de bu cihazların otomatik torna ve freze tezgâhları ile benzer bir mantıkla çalıştıkları, farklı olarak “eksilterek” değil “ekleyerek” üretim yaptıklarıdır.
Bu kapsamda değerlendirildiğinde her üretim sürecinde olduğu gibi optimum verimi etkileyen “üretimi yapan makine”den bağımsız faktörlerin olduğu gözden kaçmamalıdır. Aşağıda kısaca bu bağımsız faktörlerin bazılarına değineceğiz.
FİLAMAN (FİLAMENT)
Plastik eklemeli üretimin temel taşlarından olan filaman, 1.75 ve 2.95 mm kalınlığından tel şeklinde ekstrüzyon plastiktir. Genelde 500 – 1000 gram ağırlığında rulolar halinde bulunabilmektedir. Çok farklı ham ve modifiye edilmiş plastikten üretilir, geniş bir renk skalası ile satılır.
Farklı üreticiler aynı isimi taşıyan ürünler için farklı hammaddeler kullanabileceği gibi aynı renkleri elde etmek için faklı pigmentler kullanabilir. Bu eklentiler ve değişikler nedeniyle farklı üreticilerin aynı tip filamanları farklı özellikler sergileyebilir.
Daha açık şekilde A ve B firmalarının “PLA Kırmızı” ürünleri uygun akışkanlığı, tabla yapışması ve katmanlar arası yapışmanın düzgün olması farklı nozül ve tabla sıcaklığına ihtiyaç duyabilir. Bu yüzden özellikle kullanıcıların marka değişikliği yaptıkları zaman ilk önce küçük modeller ile filamanlarını test etmelerini, kendileri için uygun değerleri karar verdikten sonra normal kullanımlarına devam etmelerini öneririz.
Filaman konusunda diğer bir konular ürünün çap toleransı ve sarım kalitesidir. Filaman üstünde kimi zaman “boncuk” diye tabir edilen aşırı çap oynamaları bulunmaktadır. Bu “boncuk” noktalarında 1.75 mm olan filaman çapınız bir anda 1.90 – 2.00 mm kalınlarına çıkmakta olabilir. Boncuklar ekstruderinizin içinde zamanla birikme yaparak ya da aniden tıkanmalara yol açacaktır. Çap konusunda ise bir diğer konu çapın dalgalanmasıdır. Yani filaman çapınızın 1.65 – 1.80 mm arasında değişmesi durumudur. Bu durumda nozülünüz tıkanmasa bile kimi noktalarda eksik beslemeden kaynaklı zayıflıklar ya da fazla beslemeden dolayı taşmalara sebep olabilir.
Filaman ruloları kullanılan plastiğin yoğunluklularına göre farklılık gösterse de yaklaşık 400 – 800 metre arağında olurlar. Proses gereği ekstruderiniz filamanı çekerek veya iterek beslediği için sarımın akıcı olması, herhangi bir karışıklık olmaması gerekir. Aksi halde atım kaçırma, filaman da kopmalar gibi durumlar gerçekleşebilir.
DİLİMLEYİCİ (SLİCER) PROGRAMLAR
Dilimleyici programlar “.stl” uzantılı katı model dosyalarınızı yazıcının anlayacağı takım yolu kodlarına (gcode’lara) dönüştüren programlardır. Ücretli ve ücretsiz birçok program açık kaynaklı yazıcılarda kullanılabileceği gibi kapalı kaynaklı yazıcıların kendi dilimleme programları mevcuttur.
Temelde benzer algoritmalar ve baskı ayarları kulansalar da bazı dilimleyiciler daha çok seçenek imkânı sunarak daha tecrübeli kullanıcılara hitap ederken bazıları daha az ayar ile yeni başlayanları hedefler. Kendi deneyimize uygun bir dilimleyici ile çalışmalarınıza başlamak hem baskı başarı oranınızı hem de alışma sürecinizi kolaylaştırır.
Bir model dosyası için aynı ayarlarda farklı dilimleyicilerden farklı sonuçlar verebilir. Bunun sebebi dilimleyicilerin kullandıkları algoritmalardan kaynaklı yorumları, oluşturdukları farklı takım yollarının sonuçlarıdır. Örneğin A dilimleyici baskınızda modelinizin Z ekseninde yükselme izi yapıyorken, B dilimleyicisi bu izi modelin etrafında farklı noktalara yayarak azaltıyor olabilir. Bu gibi durumlarda gerek dilimleyici ayarlarını değiştirmek gerekse dilimleyici programı değiştirmek fayda sağlayabilir.
BASKI AYARLARI
Modelinizi baskıya hazırlarken dilimleyici üzerinden yaptığınız her değişikliğin baskınızın kalitesine etki edeceğini unutmayın. Sağlıklı bir baskı süreci için gerek farklı filaman tipleri gerekse faklı modellere göre baskı ayarlarınızı değiştirmeniz gerekebilir. Bu yüzden dilimleyici üzerinde yaptığınız değişikliklerinin nelere etki edeceğini veya modelinizin hangi ayarlarda değişiklik gerektireceğini bilmeniz gerekir.
Örneğin köprü geçişleri fazla olan bir model üstünde çalışma yapılacaksa sarkmaları en aza indirmek için daha düşük sıcaklıklarda daha yüksek baskı hızlarında çalışmak gerekebileceği gibi optimum sıcaklık ve hız değerleri filamanınızın doğru akışkanlığa ulaştığı sıcaklık ile sınırlı olacağı için bu aşamada uygun ayarları bulmak için faklı denemeler yapmanız gerekebilir.
MODEL
3 boyutlu yazınız ile ister hazır modeller isterseniz kendi çizimini yaptığınız modeller ile üretim yapabilirsiniz. İnternet ortamında bulacağınız bazı modelleler özel olarak 3 boyutlu yazıcıda basılmaya uygun üretilmiştir. Normalde karşılaşacağınız bir modelden daha yumuşak açılar ile yükselirler, köprü açıklıkları düşüktür.
Fakat bazı modeller farklı baskı ayarları ve konumlandırmalara ihtiyaç duyabilir. Modelinizi tablaya en geniş yüzeyi üzerinden yerleştirmek tablaya yapışma alanını artıracağı için tabladan ayrılma sorunları azalacaktır. Aynı şekilde modelinizde askıda kalan alan fazla ise destek kullanmanız gerekli olacaktır.
Özellikle hazır modellerde karşılaşılan bir diğer sorun “model kırıkları”dır. Bu kırıklar gerek model tasarlanırken kapatılmamış poligonlardan gerekse model “.stl” dönüştürülürken yaşanan hatalardan kaynaklı olabilir. Bu duruma karşı dilimleme esnasında program üzerinde, baskıya başlamadan önce takım yolunu incelemektir. Böyle bir durumla karşılaştığınızda model çiziminizi gözden geçirmeli ya da model düzeltme programları ile onarım yapmanız gerekir.
KULLANICI TECRÜBESİ
Başta söylediğimiz gibi 3 boyutlu baskı prosesi öğrenmesi kolay ustalaşması zor bir süreçtir. Gerek farklı malzeme tiplerini gerekse farklı baskı ayarlarının etkilerini öğrenmek zaman alabilir. Kullanıcı olarak ürüne ait kılavuzları dikkatli okuyup anlayarak ilerlemeniz hem makinenizi tanımanızı kolaylaştırır hem de daha iyi kullanıcı deneyimi yaşamanızı.
Bu noktada prosesi, makinanızı tanımanız önemlidir. Deneyim kazandıkça başarı baskı oranınız artacaktır. Bu aşamada her türlü kaynaktan yararlanmalı ve üreticiniz makine ile ilgili tavsiyelerini dinlemelisiniz.
Makinenize ait bakım kılavuzlarında bulunan baskı öncesi ve sonrası rutin işlemlere uymanız, kendi yapabileceğiniz periyodik bakımlarını zamanında yapmanız makinenizin ömrünü uzatacaktır.